Pytanie: Półtora roku temu zmarł mój dziadek od strony ojca. Pozostawił po sobie dwóch synów. Wiele lat temu mój ojciec pokłócił się z dziadkiem, nie mógł mu wybaczyć że po śmierci babci związał się ze inną kobietą , bardzo młodą ( w wieku ojca) od tamtej pory nie utrzymywali ze sobą żadnych kontaktów. Dziadek mieszkał ze swoją kochanką (nigdy nie wzięli ślubu) za granicą a następnie w okolicach Poznania, i jak się okazało był stosunkowo zamożnym człowiekiem. Przed śmiercią dziadka udało mi się odnowić kontakty z dziadkiem odwiedziłam go kilka razy bez wiedzy mojego ojca. Dziadek miał pretensję do ojca , że w ogóle się nim nie interesuję (nawet w chorobie ) Kilka miesięcy temu odbyła się sprawa spadkowa , okazało się że dziadek sporządził u notariusza testament w którym zapisał cały swój majątek kochance a ojca wydziedziczył. Co to oznacza? Czy ojciec lub ja i brat możemy domagać się jakiejś rekompensaty finansowej od kochanki dziadka albo części jego majątku?

Odpowiadając na pani pytanie rzeczywiści należy odwołać się do uregulowań dotyczących zachowku. Zstępnym ( a więc dzieciom ,wnukom ) , małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należy się, połowa wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym . Przy czym jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości tego udziału spadkowego.

Roszczenie to kieruję się przeciwko spadkobiercy – w Pani przypadku przeciwko konkubinie dziadka jako spadkobiercy z testamentu. Roszczenie ma sens jedynie w przypadku gdy uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu. Jak rozumiem Pani ojciec za życia dziadka nie otrzymał żadnej wartościowej darowizny.

Warto wiedzieć, że można żądać jedynie zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku a nie konkretnych przedmiotów lub części nieruchomości pochodzącej ze spadku, Czyli nie może Pani wysnuć żądania np. o połowę jakiegoś składnika majątku spadkodawcy ale tylko o pieniądze stanowiące wartość część tego majątku.

Z przedstawionego przez Panią stanu faktycznego w testamencie dziadek wydziedziczył Pani ojca. Jak wynika art. 1008 kc spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Warto wiedzieć, że spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Z treści Pani pytanie wynika ,że taka sytuacja w Państwa rodzinie nie miała miejsca ( dziadek do końca życia chował żal do Pani ojca).

Wydziedziczonego traktuję się tak jakby nie przeżył spadkodawcy a jego uprawnienie do zachowku przechodzi na jego zstępnych w Państwa przypadku na Panią i brata. Wynika to wprost z art. 1011 kc   który stanowi iż zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę.

Podsumowując Pani i brat ( jeśli jest także pełnoletni ) mają prawo żądać od konkubiny dziadka połowy udziału w spadku który by przypadł ojcu w przypadku braku testamentu a więc po 1/8 wartości spadku. Możecie państwo skierować sprawę do sądu razem . Przed złożeniem pozwu proszę jednak wezwać stryja do zapłaty wyznaczając termin do spełnienia świadczenia.

Agnieszka Malczyk z Kancelarii Adwokackiej Agnieszka Malczyk